Bu yıl öykü değerlendirmelerinin on dördüncüsünü hazırlıyorum. 2008 yılında bu yana dergilerde yazmaya başladığım öykünün uzun yolculuğu, başka deyişle öykünün kısa tarihçesi ve ilk kitaplar zamandizini son beş yıldır burada yayımlanıyor. Bu durumda başlangıçtan bugüne dek ilk kitaplar zamandizini de gittikçe genişliyor. Böylece 170 yıllık (1852-2022) tüm ilk öykü kitaplarının listesinin yanı sıra, 2009-2022 yılları arasındaki on dört yıllık yeni öykü kitapları toplamı da listelenmiş oluyor.

Geçen yıl ekonomik sıkıntılara, döviz artışı ve kâğıt sorununa karşın öykünün susmadığını ve her yıl artarak çoğaldığını belirtmiştim. Böylece öykü bir ana tür olarak varlığını belirginleştiriyordu. Ancak buna karşın nicelik her zaman nitelik anlamına gelmiyor, bu da bilinen bir şeydir.  Kitapların çoğu yine “paralı” yayınevlerince basılıyor. Bu durum artarak sürüyor. Geçen yılın sürprizini şöyle belirtmiştim: Bütün dar boğazlara karşın 741 ilk ve yeni öykü kitabı yayımlanmıştı. Bunun öykü tarihçesi içinde en yüksek rakam olduğunu belirtmeliyim. Bu yıl ise elbette gözden kaçanlar olmuştur, ancak sayılarda açık bir düşüş söz konusudur. Şu anda elimdeki verilere göre geçen yıldan 111 kitap daha az yayımlandığı görülüyor. Bu sayı 2021 yılı dışında yine de önceki tüm yıllardan fazladır.

On üç yıl boyunca yaptığım bu değerlendirmeleri yine öykünün durumunun bazı sayısal veriler ve saptamalar düzeyinde genel çizgileriyle netleştirilmesi amacıyla, önceki yıllarla karşılaştırabilmek açısından, son dört yılın görülebilmesi için aşağıda bir çizelge sunulacaktır.

Çizelgedeki veriler önceki yıllara ilişkin bilgileri gösterme ereğiyle sunulmuştur. Çizelgede on yıl (2009-2018) toplam olarak gösterilmiştir. Elbette bu çizelge sürekli güncelleniyor. Çizelgedeki bilgiler yalnızca ilk ve yeni öykü kitaplarıyla sınırlıdır. Saptamalarıma göre yayımlanan ilk öykü kitapları 2021 (509 kitap) yılı dışında önceki tüm yıllardan fazla olmuştur: 453 ilk öykü kitabı. Yeni öykü kitaplarında ise 2015 (179 kitap), 2019 (194 kitap) ve 2021 yılının gerisinde kalmıştır: 177 yeni öykü kitabı. Genel toplamda ise, 2020 yılına göre 36 kitaplık bir artış söz konusuyken,  2021 yılına göre 111 kitaplık bir düşüş görülmektedir. Genel toplamda 2013 yılındaki 6 kitaplık bir sapma dışında ilk kez düşüşe rastlanmıştır.

Veriler incelendiğinde bu yıl ilk öykü kitabı (453 ki­tap) yayımı yeni öykü kitabının (177 kitap) iki buçuk katını geçiyor. Böylece bu yıl yazın dünyasına 453 yeni öykücü katılmış oluyor! Bu durumda 170 yıllık (1852-2022) süreçte Türkiye öykü serüveninde, öykü kitabı yayımlanmış yazar sayısı çok küçük bir hata payıyla 5.526 yazara ulaşmış görünüyor.

Belirtildiği gibi 2022 yılında toplam ilk ve yeni öykü kitabı 630’a ulaşmıştır. 2022 yılının öykü kitaplarına gelince: Kitap sıralaması daha önce olduğu gibi yine yayınevlerinin yayımladığı ilk ve yeni öykü kitapları toplam sa­yısına göre alfabetik olarak yapılacaktır. Bu yıl da dikkati çeken bir konu da şudur: Önceki yıl göre daha az yayınevi, oransal olarak biraz daha az kitap yayımlamıştır. İrili ufaklı 229 yayınevi toplamda 630 kitap yayımlamışken, yayınevi başına, 2,7 kitap düşmektedir.

Bu çerçeveden bakıldığında 2022 yılında en çok öykü kitabı yayımlayan yayınevleri arasında 54 kitapla KDY başı çekmektedir. Demek parayı verince insanlar kendi kitaplarını yayımlayabiliyorlar. Buna ne denebilir ki? Bence ilk, hatta ikinci kitap için hiçbir sakıncası yoktur. İkinci sırada ise 17’şer kitapla Klaros ve Mythos Yayınları yer alıyor. Üçüncü sırayı ise 16’şar kitapla Dorlion, İthaki ve İzan Yayınları alıyor. Şule Yayınları 14 kitapla dördüncü sırada yer alırken, Gülnar ve Liman Yayınları 12’şer kitapla beşinci sırada kalıyor. Ange 11, Cinius 10 kitap yayımlarken İletişim Yayınları 9 kitap; Edebiyatist ve Everest Yayınları 8’er; Çınaraltı, Nota Bene, Tunç ve Kitap Müptelası Yayınları 7’şer kitap yayımlamışlardır.

Armoni, Ateş, Kanguru, Vacilando ve Luna Yayınları 6’şar; Akıl Fikir, Düş Kurguları, Ketebe, Platanus Publishing, Pruva ve Ritim Sanat Yayınları 5’şer; Ayrıkotu, Banliyö, Çıra,  Edisyon, Güvercin, Hece, İnkılâp, Küsurat, Loras, Notos, Sokak Kitapları ve Yapı Kredi Yayınları 4’er; Baygenç, Bengisu, Büyülüdağ, İmgenin Çocukları, Kafe Kültür, Karina, Kırmızı Leylek, Kutlu, La Kitap, Memento Mori, MKB H. K., MST, Oğlak, Ozan,  Ötüken, Sapiens, Sel veYeni İnsan Yayınları 3’er;  Akdoğan, Ares, Arte, Artshop, Atayurt, Ayyıldız, Barbar, Berikan, Beyan, Bilgi, Bilimkent, Cenevre Fikir Sanat, Ceren, Ceres, Cumhuriyet, Dergâh, Dipnot, Eksik Parça, Ekşi Karga, Favori, Fihrist, Hayal, Herdem, 40 Kitap, Kırmızı Kedi, Kutu, Lakin, Mahal, Metinlerarası, Mona, Müptela, Myrina, Nika,  Odessa, Papirüs, Poesis, Red, Sancı, Sınırsız, Simer, Truva, Toplumsal, Uyanış, Vayeyla ile Ve Yayınları ise 2’şer kitap yayımlamışlardır.

Önceki yıllarda olduğu gibi, 2022 yılında da öyküye verdikleri önem açısından birer kitap yayımlayan yayınevleri şöyle sıralanabilir: Ahir Zaman, Akıllı Zebra, Akis, Alakarga, Alan, Amorf, Arion, Armageddon, Asmaaltı, A7, Az Kitap, Babek, Barıs, Başlık, BB, Beyaz Bulut,  Cağaloğlu, Ceylan, Çığır, Çimke, Çizge, Dağhan Külegeç, Doğan, Efsus, Elpis, Epsilon, Epona, Etki, Eyobi, FZM, Galeati, Gece, Grafist, Gufo, Günce, H, Hatıra, Hayy, Hep, Hiçbişey, Holden, X On, İnsan ve Hayat, İş Bankası, İz, İzdiham, Kadran, Kalkedon, Karakum, Kavim, Kayalıpark, Kerasus, Kitapol, Kronoloji, Kuyu, Kuytu, Kuzey Işığı, Lejand, Manos, Mavi Nefes, MD, Meda, Mendirek, Meneviş, Mihenk, Metis, MonoKL, Muhit, Muhkem, Na, Navis, Nebula, Northern Lights, Nüve Kültür, Omca, On8, Ornis, Otantik, Öteki, Pagos, Panu, Parga, Payidar, Perseus, Plüton, Potkal, Profil,  Post, Pozitif, Puslu, Remzi, Rüya Eren, Sahi, Sakin, Say, Scala, Servet, Somut, Sonçağ, ŞKY, Tara, Telmih, Telve, The Kitap, Theseus, Temren,  Uçan At, Us, Ütopya, Vadi, Varlık, Vesaire, Vivo, Vizyoner, Yargı, Yazı Dükkânı, Yazılama, Yazıt, Yeditepe, Yediveren, Yegâne, Yem, Yitik Ülke ve Zuzu.

Burada bir konuyu açıklamalıyım: Kuşkusuz yayımlanan her kitabı görme ve okuma şansım yok. Önemli olan yayımlanan öykü kitaplarını kayıt altına almaktır. Bu nedenle zorunlu durumlarda pek de ilgili olmadığım internet ortamında bazen tarama yapmak durumunda kalıyorum. Burada karşılaştığım birinci sıkıntı şudur: Birçok yayınevi yayımladıkları kitapların türünü kapağa yazmıyor ya da anlayamadığım nedenlerle bundan kaçınıyor. Örneğin kapakta “edebiyat” ya da “çağdaş” yazmak, türün anlaşılabilmesi açısından hiçbir şey anlatmıyor. İletişim Yayınları bir ara tür belirtmiyordu, son zamanlarda kapaklara “öykü” yazmakla doğru bir iş yapmış oldu. Benzer bir durum da bazı satış sitelerindeki özensizliktir. Örneğin D-R neredeyse her kitap için, kapağında öykü yazılanları bile ‘roman’ diye niteliyor. Birçoğu da basım tarihini belirtmiyor. Bu gibi nedenlerle bazen bir kitabı birçok yerden “test” ederek, sağlamasını yaparak, türünü ve baskı tarihini doğrulamak zorunda kalıyorum. Belki sırf bu nedenle listeye alınamayanlar da oluyordur.

Aşağıdaki çizelgede görüleceği üzere yayımlanan 630 öykü kitabının üçte ikisinden fazlası (453’ü) ilk öykü kitabıdır. Önceki yıllarda da belirttiğim gibi, bu yazılara başladığım yıldan beri dik­katimi çeken bir şey de şu oluyor: Her yıl mutlaka birkaç ozanın ilk ya da yeni öykü kitabı yayımlanıyor. Son yıllarda ozanlar da öykü yazmaya başladılar. Ozanların da öyküye yönelmesini olumlu görüyorum. Bu yıl önceki yıllara göre daha az olmakla birlikte, saptayabildiğim kadarıyla dört ozanın öykü kitapları yayımlandı: Şiirleriyle tanınan Ahmet Çakmak (Kuyruklu Hikâyeler) ve Selami Karabulut (Geçti Rüzgârın Mevsimi) ilk öykü kitaplarını yayımlarken, Ahmet Günbaş (Güvercin Düşü) ve Ali Özgür Özkarcı (Kopukluklar) yeni öykü kitabı yayımlanan ozanlar. İlk kitap yayımlayanlar arasında başka şiir yazanlar varsa da ben bilmiyorum. Ayrıca geçen yıl ilk öykü kitabı yayımlanan oyuncu Devrim Yakut’un bu yıl da ikinci öykü kitabı yayımlandı: Söz Uçar Hasar Kalır.

İlk öykü kitaplarını yayımlayan yazarların büyük bir bölümünü tanımadığımı ve birçoğunun adını ilk kez duyduğumu itiraf etmeliyim. Çocuk kitaplarıyla tanınan Ayla Çınaroğlu (Salıver Uçsun İçindeki Çılgın Kuş) yetişkinler için ilk öykü kitabı yayımlanan yazarlardan birisi oldu. Çok iyi bir çevirmen olan Günay Çetao Kızılırmak (Köstebek Yolları) ilk öykü kitabını yayımladı. Eleştiri yazılarıyla bilinen Tufan Erbarıştan da (Söyle Satranç Ben Kimim?) ilk öykü kitabı yayımlanan yazarlardan birisi. Yıl içinde yayımlanan ilk öykü kitapları yazarlarının çoğunu tanıdığımı söyleyemem demiştim, bu bakımdan onca kitaba karşın çok fazla dikkatimi çeken yazar da olmadı ne yazık ki. Yine de alfabetik sırayla Erkan Karaaslan (Kaplumbağalar Ölmesin), Fulya Kılınçarslan (Yeryüzü Kitabı), M. Güner Demiray (Günaydın Anadolu), Yaşar Nabi Nayır Öykü Ödülü’nü kazanan Mehmet Fazlı Gök (Çirkin Sevgilim), Mehmet S. Aman (Mezarlıkta Piknik), Melike Koçak (Hiçkuşu), Nermin Ağaoğlu (Eflatun Zamanlar), Nermin Yıldırım (Bavula Sığmayan), Nurhan Şahinkaya (Bir Yerden Kırılır), Üzeyir Karahasanoğlu (Geçmişi Beklemek) ve Tuğba Çelik (Yolda Ansızın) ilk öykü kitaplarıyla dikkati çeken yazarlar oldular.          

Yayımlanan Öykü Kitapları Bakımından

On+ Son Dört Yılın Sayısal Olarak Karşılaştırılması

(2009-2018/2022)

2022 yılında yayımlanan bazı ilk öykü kitaplarını kısaca andıktan sonra, yeni kitaplara geçebiliriz. Yeni kitap yayımlayan çok yazar var. Doğrusu bazılarını atlamak çok zor olacak. Tamamı için ilişikteki listeye bakılabilir. O yüzden olabildiğince en azından bazılarının kitaplarını anmak gerekiyor. Öncelikle usta yazarlardan Necati Tosuner (Salgında Öyküler) dışında Ayşe Kulin (Doğdum. Kızdım) ve   Cemil Kavukçu’nun (Boş Zamanlar) yeni öykü kitaplarıyla başlamak gerekiyor. Bunların dışında dikkati çeken öteki bazı yazarların yeni öykü kitaplarını da alfabetik olarak şöyle sıralamak mümkün: Abdullah Harmancı (‘L’ Çizen Adam), Adil İzci (Yoklar Kitabı), Ali Günay (Zamanın Aynasından), Aykut Ertuğrul (Evrenin Yatışmaz Yapısı ve Diğer Öyküler), Ayşegül Devecioğlu (Anatomi Dersi), Aylin Balboa (Bu Hikâye Senden Uzun Osman), Bahri Vardarlılar (Öteki Denizin Haritası), Deniz Faruk Zeren (Tam Ağlayacaktım Arkadaşlar Dokundu), Deniz Poyraz (Dünya Unutana Kalır), Doğan Yarıcı (Miyop), Durali Yılmaz (Köprüler Kurmak Sonsuza), Filiz Gülmez (Kıyıdaki Öyküler), Fulya Bayraktar (Yan Yana), Hasibe Çerko (Günbatımına Övgüler), Hatice Eğilmez Kaya (Sevgili Kız Kulesi), Hürriyet Yaşar (Satış Çağı), Hüzeyme Yeşim Koçak (Şeyda’nın Örgü Keyfi), İlay Bilgili (Leyla, Mektubum Eline Ulaştı mı?), Kadire Bozkurt (Buzkandilleri  ), Mehmet Can Şaşmaz (Korkma, Güzel Rüyalar da Var), Mehmet Kahraman (Kendimiz Hakkında Bazı Yalanlar), Mine G. Kırıkkanat (Aşk Olsun), Murat Çelik (Kışın Herkes Dürüsttür), Naime Erkovan (Ve Şehre Bir Flanör Gelir), Nedime Köşgeroğlu (Aşk Bize Gelmedi Hiç), Neslihan Önderoğlu (Küçük Bir Mesele), Ömür İklim Demir (Mutedil Dalgalı), Sadık Yalsızuçanlar (İki Semazen Bir Palyaço), Şenay Eroğlu Aksoy (Sardunyaların Kışı), Şükrü Bilgiç (Çaylak Sosyolog 2), Tuncer Erdem (Ben, Bozkır Yeli), Ülkü Yalım Günay (Uzaktaki), Vicdan Efe (Komşu Duvarı), Yasemin Seven Erangin (Delikli Tencereler de İsyan Eder) ve Yiğit Bener (Öteki Kuruntular).                            

Genellikle genç-yeni yazarlarla kadın yazarların daha çok öykü yazdığı söylenir. Elbette genç bir yazarın öykü yazması anlaşılabilir bir durumdur. Bu çalışmaya başladığım yıldan beri, hem ilk hem de yeni kitaplarda erkek yazarlar çoğunluktaydı. 2016 yılında ilk kitaplarda kadın yazarlar erkek yazarlara yakınken, yeni kitaplarda fark erkek yazarlar adına açılıyordu. Bu yıl da yeni kitaplarda kadın yazarlar yine azınlıkta kalıyorlar (118-59). Ancak ilk kitaplarda hiç de az sayılmazlar (271-182). Toplamda (389-241) ise erkek yazarların yarısından fazla görünüyorlar. 

Bir gelenek oldu benim için, yineliyorum: Yazıda ‘genel değerlendirme’ denmesine karşın, burada yapılan bir yıllık döküm, saptama ve listeleme çabasının birincil derecede yazınsal bir kaygısı yoktur. Daha çok “öykünün yolculuğu”nda ilk kitaplar zamandizinine bir ek sayılmalıdır. Yıllık öykü çalışmasını merak edenler ve ilgilenenler için bu toplu değerlendirmenin ekinde saptanabilen kitap listeleri ilişikte sunulmuştur.

Ek: 2022 Yılında Yayımlanan İlk ve Yeni Öykü Kitapları Listesi

2022 YILINDA YAYIMLANAN ÖYKÜ KİTAPLARI

Hazırlayan: Kemal GÜNDÜZALP

İlk Öykü Kitapları-2022

Yeni Öykü Kitapları-2022

Kaynak: https://sanatkritik.com/yazilar/2022-yilinda-oyku-oykunun-uzun-yolculugu/