Köksal Alver, Siteril Hayatlar kitabında mekân üzerinden toplum okumasına ilerliyor. Aslında Türkiye'de çoktandır yaşaya geldiğimiz ve fakat dillendirmekte geciktiğimiz bir meseleyi detaylı bir sosyolojik incelemeye tabi tutmuş Alver. Mekân üzerinden toplum okumasına yönelmek fikri, kitabın can alıcı noktası. Mekânın değer ve kültür göstergesi oluşu ve toplumun kültürel gidişatında mühim tespitlerin ele alınması Siteril Hayatlar'ın giriştiği esaslı bir çaba doğrusu. Ev, mekân, sokak, semt, mahalle gibi yaşam alanlarıyla toplumun kendi yapısını oluşturabildiği yer ve mekânlar modern zamanlarda değişiyor. İşte buradan hareketle yalıtılmış kent hayatına giden yolda görülmesi gereken ciddi meselelerin varlığına işaret ediliyor Siteril Hayatlar'da.
"Steril" sözcüğünü, siteleşme biçiminde ayrışmacılığı, sınıfçılığı temel alması sebebiyle bir tür gönderme ile yapı bozuma giden ve kitaba "S(i)teril Hayatlar" adını koyan Alver, kentte mekânsal ayrışma ve güvenlikli sitelerin bu ayrışma içindeki yerini ortaya koyuyor. Kitap, gerçekte bir edebiyat eseri edasına sahip ve sanatla içtenliğin nasıl olup da bilimsel bir metinde bir olabildiklerine Siteril Hayatlar bağlamında bizi tanık tutuyor. Okurun bir çırpıda okuyabileceği bilimsel metinler sınırlıdır. Fakat Alver'in Siteril Hayatları'nda bir akıcılık, sarahaten metne bir intibak var. Bunun sebebi ise belli: Köksal Alver öykücülüğünün imkanlarını akademik metinler üzerinde de deniyor ve bunun denenebileceğini ve bilimsel dilin zoraki bir anlaşılmazlık yahut da kurulukla sınırlı kalamayacağını gösteriyor. Bu kitap üzerinden benim en açık şekilde görebildiğim birinci ve en önemli şey budur: Akademik dil ile sanat dilinin uyum hali.
GÜVENLİKLİ SİTELER BAŞKALAŞMANIN SEMBOLÜ
Siteril Hayatlar, en başta elbette bilimsel, sosyolojik bir çalışma. Bu sosyolojik çalışmanın farkı, sterilize edilmiş, yalıtılmış yaşama biçimleri üzerine bir inceleme olmasının yanında mekândan hareketle semt, sokak ve mahalleye oradan da topluma ve yeni toplumsal hayatlara gidişi ve bir de ileriki zamanlarda bir yönüyle muhafazakarlığın değişim ve dönüşümlerine giriş hüviyeti taşıması gibi can alıcı unsurları açımlamasında. Toplumdan ayrışma suretiyle kendi ev, mekân ve site şekillerinin farklılaşmasını ve ayrışmasını oluşturmak hevesine sahip sınıfçı ayrışmaya düşünce ve kültürel ayrışmaları da eklenerek meselenin alanı genişletilmiş. Geleneksel mahalleden steril hayatlara geçişler, geleneğin modernliğe dönüşümü, kültürel kırılmalar, dönüşümler ve sonuçta sosyal alanların başkalaşması... Mekânın mahalleden kopartılması ve sınıfsal ayrışmacı sitelere taşınması öncelikle bireyi mahalleden çıkartmak ve bireyin giderek daha da yalnızlaşmasını hızlandırmak anlamına geliyor oysa. Güvenlikli siteler örneği bir tür sembol adeta. Yani başkalaşmanın, toplumsal dönüşümün açık adresi niteliğinde. Bu kodlamalar üzerinden toplumu okumanın daha verimli olacağı görüşü bizi yanıltan bir bakış olamaz kanaatimizce. Toplumu dışardan izleyerek toplumsal kurgular üretme gayretinin yıllarca verdiği zararı da hesaba katarsak, Siteril Hayatlar mekândan yola çıkarak bizi büyük bir toplum okumasına götürüyor.
Kimilerine göre kaçınılmaz bir sondur steril hayat tarzı. Bu, sınıfsal ayrışmaları ve toplumun farklı sınıfları arasındaki açıyı daha da genişletecektir halbuki. Ev, mekân ve siteleşme sonucu toplumsal tespitler ve toplumun düşünce ve kültür yapıları da kısmen ortaya çıkarılıyor. Esasta bir mekanın toplumu kurmada etkilerini konuşuyor Alver bizimle. Mekânın toplumu ürettiğini, değer yüklü olduğunu ve yüzünün topluma dönük olduğunu hatırlıyoruz. Demek ki mekân görülmeyen koca bir toplum. Ya da toplumun ilk ayağı. Ve mutlaka okumalara tabi tutulmalı. Alver işte bu okumaları yapıyor. Buradan hareketle büyük bir toplumsal hayat, düşünüş, hareketlilik, gerçeklik şekilleri haritası da çiziyor. Toplumsal süreçlerin anlaşılması bu haritanın iyi okunması ile mümkün hale gelebiliyor Alver'in kendi ifadesiyle.
Okuru bundan sonraki toplumsal evrilmelerin yönüne dair teferruatlı düşünmeye iten kitapta, mahalle baskısına isnatla, steril, yalıtılmış hayatların nerede durduğu konusuna da açılımlar getiriliyor.
04.04.2008 Yeni Şafak Kitap Eki Nisan
Steril Hayatlar, Köksal Alver, Hece Yayınları 224 sayfa