2023 yılına girdiğimiz şu günlerde, Hollanda kamuoyunun ve hassaten Hollanda Müslümanlarının kurumsal hafızasında yer alan iki tanınmış kişinin vefat haberini aldım. Vefat eden bu değerli insanlardan biri, Noel günü 25 Aralık’ta, 90 yaşındaki teolog ve İslam bilimci Jan Slomp diğeri de 31 Aralık’ta, 89 yaşındaki, yine teolog ve İslam bilimci Kees Waagdendonk idi.

Öncelikle her iki bilim insanının da toprağının bol olmasını dilerim.

Jan Slomp, günümüz Müslüman ve Türk sivil kuruluşlarının yöneticilerinin büyük bir kısmı tarafından bilinmese de, hatırlanmasa da, İslam kültürünün Hollanda’da kurumlaşması sürecinde önemli rol oynadı. Kees Waagdendonk ise, gençlik yıllarından (1969’dan), yaşamının son nefesine kadar, Hollanda’da Filistin davasının sürdürülebilir en ateşli savunucusu oldu. Hiçbir tehdide boyun eğmedi ve yılmadı. Her gösteride, ilerleyen yaşına rağmen, boynuna bağladığı Filistin poşusuyla, meydanlarda yer aldı.

Jan Slomp ve Kees Waagtendonk ile öğrencilik yıllarımdan başlayan tanışıklığım, sonraki yıllarda devam eden sivil toplum hayatımda da devam etti. Jan Slomp ile onlarca seminerde, hafta sonu eğitim programlarında, konferanslarda birlikte oldum. Kees Waagtendonk ise, Amsterdam Üniversitesi’ndeki mastır tezimin danışmanlığını yaptı. İlahiyat Fakültesinde verdiği “Hollanda’da İslam” derslerini takip ettim.

Şimdi, gelin birlikte, bu iki bilim insanı ve İslam bilimcisini kısaca tanıyalım.

Jan Slomp, Reformist bir vaiz ve savaş sırasında Hollanda Direniş Grubunda aktif rol almış Frits Slomp'un oğlu olarak dünyaya gelir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra babasının yolunu takip eder ve 1962 yılında vaiz olur. 1964 yılında Pakistan’a taşınır ve 1977 yılına kadar orada yaşar. Sonra Hollanda’ya geri dönen Jan Slomp, Protestan çevrede hızla yükselir ve kilisenin ‘Müslümanlarla Diyalog Koordinatörü’ olur. Slomp, “Kur’an-ı Kerimde çok fazla gerçek var” ve “Hz. Muhammed Allah’ın Elçisidir” ifadeleriyle, Proteston çevrelerde tüm dikkatleri üzerine çeker. Vefatından hemen sonra yayınlanan memoriam/hatırasına, “Geçen yüzyılın sonlarında Protestan çevrelerde oluşan İslam’a karşı tutumla mücadelede Jan Slomp’un etkisi kesinlikle çok büyüktü” ifadeleri yer aldı. Jan Slomp, 1982-1983 yıllarında Rotterdam Belediyesi, Kiliseler Birliği ve Rotterdam’daki camilerin katılımıyla organize edilen “İslam Sempozyumu” nda yönetim kurulu üyesi olarak çok önemli katkılarda bulundu.

Jan Slomp’un, Hollanda’daki Müslümanlarla ve özellikle Türklerle ilişkileri ve olumlu katkılarıyla ilgili ayrı bir makale yazılabilir. Ancak burada bir tek hatıra anlatmakla yetineceğim. Hollanda Türk İslam Kültür Dernekleri Federasyonu eski başkanı Mehmet Emin Ateş şunları anlatmıştı: “Hollanda Diyanet Vakfı’nın Den Haag’daki Sinagog’dan Camiye çevrilen Mescid-i Aksa’nın iç donanım malzemelerinin Türkiye’den getirilmesinde, büyük miktarda gümrük vergisi çıkmıştı. Nasıl ödeyeceğimizi düşünürken, Jan Slomp, eşyaların diplomatik yolla getirilmesi halinde vergiden muaf tutulacağı fikrini verdi, çünkü onlar kiliseye yurt dışından getirilen eşyalar için aynı yolu izliyorlardı . Biz de o yolu takip ettik ve Mescid-i Aksa, o yıllarda on binlerce gulden gümrük vergisi ödemekten kurtuldu”.

Kees Waagtendonk’a gelince: 1969 yılından itibaren ‘Hollanda Filistin Komitesi’ kurucuları arasında yer aldı. Ölümüne kadar, Filistin’de yapılan haksızlıklar karşısında hiç susmadı. Boynunda siyah beyaz poşu, elinde Filistin bayrağı, sırtında broşür çantasıyla, her gösteride, mitingde ve yürüyüşte yer aldı. “Islam in Nederland” (Hollanda’da İslam) kitabıyla tanındı. Ayrıca, 1980’li yıllarda, redaktörlüğünü Jacques Waardenburg’un yaptığı meşhur “Islam, norm ideaal en werkelijkheid” (İslam, norm, ideal ve gerçeklik) kitabında da bölüm yazarı olan Waagtendonk, Hollanda Diyanet Vakfı’nın da teşvik ettiği, Arslan Karagül’ün “Islamitisch godsdienstonderwijs op de basisschool in Nederland” (Hollanda ilkokullarında İslam din eğitimi) konulu doktora çalışmasının hocasıydı.

2023’ün, ilk cuma namazını Mevlana’da kıldık. Çıkışta, Amsterdam’ın meşhur Efsanesiyle karşılaştık. Uzun zamandır birlikte kahve içmemiştik. Mevlana Camii yakınındaki Faslı bir pastaneye oturduk. Kısa bir hasbihalden sonra, Jan Slomp ve Kees Waagtendonk’un geçen hafta vefat ettiklerini anlattım. Jan Slomp’un cenazesine Emin Ateş bey ve eşinin katıldığını söyledim ve ‘cenazede bizden kimse yokmuş’ dedim. Efsane, “gayet normal” dedi. ‘Nasıl yani’ dedim. Efsane: “Senin haberin yok mu, sosyal medyayı takip etmiyorsun herhalde. Bizim STK’lılarımız son bir aydır, geri dönen üç konsolosa, adeta birbiriyle yarış edercesine veda ziyaretlerinde bulundular. Şimdi de gelen konsoloslara hoş geldin ziyaretleri yapıyorlar, çok meşguller çok”, dedi.
Peki ya Hollanda Diyanet Vakfı?
“Onlar, Jan Slomp’u, Kees Waagtendonk’u nereden bilecekler, işleri başından aşkın onların” cevabını verdi Efsane.
Ne diyeceğimi bilemedim. Daldım, gittim… Vefa dedim bir an…

Veyis Güngör
6 Ocak 2023